Endişe Hali Nedir?

Endişe Hali Tanımı, Belirti ve Bulguları, Nedenleri, Teşhis ve Tedavisi

DİĞER AD(LAR)I

• Anksiyete
• Kaygı

TANIM

Endişe hali herkesin zaman zaman hissettiği bir durumdur. Belli bir sebep olduğunda endişe hissetmek normaldir. Bu, vücudun tehlikeye karşı bir çeşit önlem alma şeklidir. Kan dolaşımına adrenalin ve kortizon salınır; kalp atımı ve solunum hızlanır, kaslar gerilir, karaciğerden şeker salınır ve beyin sürekli uyanık durumdadır. Endişe hali belli bir sebebe bağlı olmadığında, şiddetli olduğunda veya uzun sürdüğünde klinik bir rahatsızlık halini alır.

Anksiyete, tıbbi olarak; “bilinen bir sebebe bağlı olmadan yakın bir gelecekle ilgili görünen bir felaket beklentisinin yarattığı korku” olarak tanımlanır. Korku ile karışabilir, ancak korkuda belli bir dış tehlike söz konusudur.

• Fobiler: Belli bir durumdan (örn; kapalı yerler, asansör gibi) veya belli bir şeyden (örn; böcekler) korkmak.
• Panik atakları: Belli bir sebep olmadan, aniden gelen aşırı korku ve gerginlik hissi.
• Obsesif-kompülsif bozukluk: Sürekli devam eden ve rahatsızlık veren düşünceler taşımak (örn; kendini sürekli kirli hissetmek, enfeksiyon korkusu) veya aynı hareketleri tekrar tekrar yapmak (örn; sürekli kapıların kapalı olduğunu kontrol etmek).
• Travma sonrası stres bozukluğu: Travmatik bir olaydan sonra (örn; bir yakının ölümü, işsiz kalma) uzun süren endişe hali.
• Genel anksiyete: Sebebi belli olmayan ve birkaç aydan uzun süren endişe hali.

Aksiyete bozukluklarının şiddeti kişiden kişiye değişir. Çok hafif olabileceği gibi kişiyi tamamen eve bağımlı da kılabilir. Bazı anksiyete durumlarının tedavisi zordur. Bazıları ise ilaçlara ve psikoterapiye iyi cevap verir. Tedavide işe yaramayan, kendi kendine alkolle veya bir takım ilaçlarla şikayetleri azaltmaya çalışmaktır. Çoğu kişi bu yolu seçer. Fakat durumun daha da kötüleşmesinden başka hiçbir işe yaramaz.

BELİRTİ ve BULGULAR

• Kalp çarpıntısı
• Gerginlik, huzursuzluk hissi
• Karar verme güçlüğü, konsantrasyon zayıflığı, ilgilerin devamında yetersizlik
• Uykusuzluk
• Kas gerginliği, kas ağrıları
• İshal
• Göğüste ağrı
• Ağız kuruluğu
• Aşırı terleme
• İştah kaybı veya iştah artışı
• Libido kaybı
• Nefes darlığı

Okul çağı çocuklarında:

• Aileden uzak kalma korkusu
• Okula gitmeyi reddetme
• Yabancılardan korkma
• Uykuya dalmaktan korkma veya sık kabus görme
• Yersiz endişe

NEDENLERİ

Anksiyete, bilinen bir stres faktörüne –kaza, aileden birisinin ölmesi veya işten ayrılmak, bağlı olabilir. Bu gibi hallerde, olaya alışmak ve olayın üzerinden zaman geçmesi şikayetleri hafifletebilir. Fakat diğer durumlarda stres faktörü tam anlamıyla belli değildir. Nedenler arasında aşağıdakiler sayılabilir.

• Genetik faktörler: Bu tezi destekleyen çalışmalar vardır. Eğer tek yumurta ikizlerinden birinde anksiyete varsa %50 ihtimalle diğerinde de aynı endişe hali ortaya çıkar.
• Kişilik tipinin özellikleri
• Otonomik sistem düzensizlikleri
• Yorgunluk, bitkinlik, enfeksiyonlar
• Bazı endokrin bozukluklar (tiroid bezinin aşırı çalışması, adet öncesi dönem gibi)
• Bazı psikiyatrik hastalıklar (depresyon ve şizofreni)
• Düzenli olarak kullanılan bazı ilaçların kesilmesi durumunda
• Alkol ve/veya sigaranın bırakılması durumunda
• Çeşitli gıda hassasiyetleri. Özellikle kafeinin anksiyete şiddetini arttırdığı düşünülmektedir.

AYIRICI TANI

• Tiroid bezi bozuklukları
• Ajite depresyon, şizofreni
• Fobi ve obsesyon halleri
• İlaç eksiklik belirtileri
• Çeşitli kalp rahatsızlıkları
• Kanda yüksek veya düşük kalsiyum miktarı

TEDAVİ

• Yakınlık, itimat sağlama ve ikna etme
• Bireysel veya grup psikoterapileri ve psikoanaliz. Anksiyete kökeni bulunmaya ve uygun çözüme gidilmeye çalışılır.
• Fiziksel yakınmalar için uygun ilaçlar verilir. Uyku düzenlenmeye çalışılır.
• Benzodiazepin grubu ilaçlar denenir. Uzun süre kullanmak gerekiyorsa, bağımlılık riskini azaltmak için ilaçların değiştirilmesi uygun olur.
• Temelde şizofreni varsa nöroleptikler; depresyon varsa antidepresanlar kullanılır.
• Otojenik eğitim, relaksasyon yanıtı, transandantal meditasyon (TM), yoga, tai chi, qigong gibi bir takım meditasyon ve rahatlama teknikleri de denenebilir.
• EEG biofeedback
• Hipnoterapi