Tetanoz Nedir?
Tetanoz Tanımı, Belirti ve Bulguları, Nedenleri, Teşhis ve Tedavisi
TANIM
Tetanoz, Clostiridium tetani adlı bakterinin neden olduğu, özellikle sinir sistemini tutan tehlikeli bir hastalıktır. Clostridium tetani, özellikle insan ve hayvan artıkları ile dışkıda yaşayan, uygun ortamda yıllarca sporlu şekilde kalabilen bir bakteridir. Söz konusu bakterinin sporları toprakta bulunur. Sporlar derideki bir yaradan içeriye girer ve ortamda çoğalırsa, toksin üretmeye başlar. Açığa çıkan toksin daha sonra kan dolaşımına geçer ve hastalığa neden olur.
BELİRTİ ve BULGULAR
Mevcut bir yaralanma veya kesik sonrası 1-3 hafta arasında aşağıdaki belirtilerden herhangi birisi varsa tetanozdan şüphelenilmelidir.
- Hafif vakalarda: Ense sertliği, yüz kaslarının kasılması ve bunun neden olduğu yüz ifadesi değişikliği saptanır.
- Şiddetli vakalarda: Ağır kas katılığı tablosu saptanır. Yüz kaslarının kasılması ve hastada sadece omuz ve kalçaları ile yatağa değer bir pozisyon görülür. Dokunmaya karşı hassasiyet ve yutma güçlüğü gelişir.
- Ağır vakalarda: Şiddetli refleks spazmları, omurga kırıkları, solunum yetersizliği görülür. Deride morarma ve hava açlığı gelişir.
- İleri devrede: Hipertansiyon, kalp çarpıntısı, aşırı terleme, damarlarda daralma, hızlı solunum ve kalp durması gibi otonom sinir sistemi bozuklukları izlenir.
NEDENLERİ
Özellikle tarım ve ateşle uğraşan işçilerde, çocuklarda ve harp sırasındaki yaralanmalarda tetanoz riski fazladır. Bakteri sporları hayvan ısırıklarıyla, derideki açık yaralarla veya iğne enjeksiyon yerlerinden ve yanıklardan vücuda girer. Eğer yaralanmaya kirli veya paslı bir madde sebep olmuşsa özellikle dikkat edilmelidir.
TEŞHİS YÖNTEMLERİ
Tetanoz şüphelenilen vakalarda Clostiridium tetani’yi veya bakteri toksinini saptamak oldukça güçtür. Dolayısıyla teşhis, çoğunlukla klinik gözlem ve/veya hastada tetanoz aşısının yapılmamış olmasına dayanılarak konur.
TEDAVİ
- Hasta mutlaka solunum kontrolü yapılabilecek bir yoğun bakım ünitesine yatırılmalı ve yakın gözleme alınmalıdır.
- Tedavide tetanoz antitoksinleri ve antibiyotikler kullanılır.
- Kas spazmlarını kontrol altına almak amacıyla sakinleştirici ve yatıştırıcı ilaçlar verilir.
KORUNMA
Tetanoz hastası iyi donanımlı merkezlerde tedavi edilse bile ölüm oranları yüksektir. Bu sebeple hastalıktan korunma çok büyük önem taşımaktadır. Korunmanın temelinde ise aşılanma ve doğru yara bakımı vardır. Aşılama şeması aşağıdaki gibi olmalıdır.
- Bebek 2 aylıkken ilk tetanoz aşısı yapılır. Daha sonra aşı, sekiz haftalık aralarla iki kez tekrarlanır. Bir sene sonra da aynı doz tekrar edilir. Çocuk ilkokula başladığında da bir doz daha yapılır.
- Aşılanmadan 6 yaşına gelmiş çocuklarda erişkin doz aşı yapılır. 4-6 hafta sonra ikinci doz, bundan 6-12 ay sonra ise üçüncü doz yapılır. Daha sonra her 10 yılda bir aşı tekrar edilir.
- Hiç aşılanmamış kişilerde tetanoz immünglobulin (TİG) yapılır.
- Takvime uygun şekilde aşılanmış kişilerde, yaralanma son aşıdan sonraki ilk 5 yıl içinde olmuşsa aşı tekrar edilir.